Του Γιώργου Γάτου
gmavros@pegasus.gr
Η πρόσφατη μεγάλη άνοδος της ευημερίας χωρών που άλλοτε ήταν βυθισμένες στη φτώχεια, όπως η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία, και οι δραματικές ανατιμήσεις σε όλο το φάσμα της αγοράς εμπορευμάτων που ακολούθησαν, αναδεικνύει περισσότερο από ποτέ το ερώτημα:
μπορεί η παγκόσμια οικονομία να ενσωματώσει περισσότερους από 3 δισ. ανθρώπους με διατροφικές, ενεργειακές και εν γένει καταναλωτικές ανάγκες αντίστοιχες των Δυτικών;
Ο Βρετανός οικονομολόγος Τόμας Μάλθους έδωσε τη δική του απάντηση πριν από 200 χρόνια, υποστηρίζοντας ότι η προσφορά τροφίμων και εν γένει των πρώτων υλών δεν μπορεί να αυξάνεται αιωνίως ακολουθώντας την πληθυσμιακή αύξηση του ανθρωπίνου είδους.
Οι περισσότεροι οικονομολόγοι, όμως, απορρίπτουν την ιδέα ότι μπορούν να υπάρξουν μεγάλες ελλείψεις σε αγορές που είναι τόσο ελεύθερες και ανοιχτές όσο οι αγορές εμπορευμάτων σήμερα.
Η αγορά, λένε, αποκαθιστά από μόνη της την ισορροπία ανάμεσα στην προσφορά και τη ζήτηση, συχνά με τη βοήθεια της καινοτομίας. Το λίπος της φάλαινας είχε ευρεία χρήση ως μέσο φωτισμού το 19ο αιώνα.
Οι τιμές εκτοξεύθηκαν στα μέσα του αιώνα πυροδοτώντας έρευνες για εναλλακτικούς τρόπους φωτισμού.
Το 1846 ο Αβραάμ Γκέσνερ διύλισε για πρώτη φορά κηροζίνη από κάρβουνο, αποκαθηλώνοντας το λίπος της φάλαινας και γκρεμίζοντας την τιμή του.
Ο Μάλθους, λένε οι επικριτές του, υποτίμησε τη δυναμική της καινοτομίας. «Τα τελευταία 40 χρόνια έχουμε καταφέρει να διπλασιάσουμε τις αποδόσεις των καλλιεργειών στις ΗΠΑ.
Υπάρχουν πολλοί που πιστεύουν ότι ο επόμενος διπλασιασμός θα επιτευχθεί σε συντομότερο διάστημα», δήλωνε σε πρόσφατο συμπόσιο ο Χιου Γκραντ, διευθύνων σύμβουλος του αμερικανικού κολοσσού παραγωγής μεταλλαγμένων τροφίμων, Monsanto.
H εισβολη των κρεατοφάγων
Για την ώρα, όμως, οι τιμές του ρυζιού, των σιτηρών και του κρέατος συνεχίζουν να αυξάνονται με αμείωτο ρυθμό προκαλώντας ντόμινο κοινωνικών εκρήξεων ανά τον πλανήτη.
Ο διάσημος οικονομολόγος Πωλ Κρούγκμαν, έκανε πρόσφατα λόγο για την επέλαση των Κινέζων κρεατοφάγων, θέλοντας να τονίσει τις δραματικές διατροφικές αλλαγές που εκτυλίσσονται στον αναπτυσσόμενο κόσμο, καθώς μια αναδυόμενη και πολυπληθής μεσαία τάξη στην Κίνα, την Ινδία και αλλού αποζητά όλο και περισσότερες πρωτεϊνες στο πιάτο της.
Ταυτόχρονα, όμως, η προσφορά δείχνει να φθίνει, κυρίως λόγω της ένδειας δυο κρίσιμης σημασίας «εμπορευμάτων» που η τεχνολογία για την ώρα δεν φαίνεται ικανή να αντικαταστήσει: των καλλιεργήσιμων εκτάσεων και του πόσιμου νερού.
Υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι η αγροτική παραγωγή άρχισε να φτάνει σε ένα «ταβάνι» την περασμένη δεκαετία σε πολλές περιοχές του πλανήτη.
Για παράδειγμα, στην νότια Ασία, σχεδόν το 50% της γης έχει εκφυλιστεί τόσο που δεν μπορεί να παράγει τρόφιμα. Μόνο η Κίνα έχει απολέσει ανεπιστρεπτί το 27% των γεωργικών της εκτάσεων και κάθε χρόνο χάνει 2.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα αρόσιμης γης, δηλαδή σχεδόν όση η έκταση της Αττικής!
Διάφορες χώρες αγωνίζονται να διασφαλίσουν προμήθειες τροφίμων και να προστατεύσουν τους πληθυσμούς τους από τις αυξανόμενες τιμές, ενώ παραδοσιακοί εξαγωγείς τροφίμων, όπως η Αργεντινή, η Ρωσία και η Ινδία, έχουν επιβάλει περιορισμούς στις εξαγωγές για να διασφαλίσουν τα αποθέματά τους, προκαλώντας ελλείψεις σε άλλες περιοχές του πλανήτη.
Υπερπληθυσμός
Αν αυτό ισχύει σήμερα, που ο παγκόσμιος πληθυσμός είναι λίγο πάνω από τα 6 δισ., το 2025, οπότε προβλέπεται να ξεπεράσει τα 8 δισ. ή το 2050 που ενδέχεται να κυμανθεί μεταξύ 9-12 δισ., η κατάσταση θα είναι πολύ πιο δυσμενής.
Ο ανησυχητικός παράγοντας, όμως, είναι ότι η αγροτική παραγωγή αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους καταναλωτές υδάτινων πόρων στον κόσμο. Σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα για την παγκόσμια ζήτηση και προσφορά νερού της ελβετικής εταιρείας διαχείρισης κεφαλαίων Sustained Asset Management, απαιτούνται περίπου 1.000 λίτρα νερού για να παραχθεί 1 κιλό ψωμί κι ακόμα περισσότερο για 1 κιλό κρέας. Εύλογα, τυχόν ελλείψεις νερού μπορούν να «φρενάρουν» απότομα την αγροτική παραγωγή, πλήττοντας το βιοτικό επίπεδο σε όλο τον πλανήτη.
Οι μέχρι στιγμής αντιδράσεις των διαφόρων χωρών δεν εμπνέουν αισιοδοξία. Η στροφή στα βιοκαύσιμα ενέτεινε το πρόβλημα της προσφοράς τροφίμων, ενώ η αύξηση της αγροτικής παραγωγής σε χώρες όπως η Βραζιλία οδηγεί σε επικίνδυνη αποψίλωση δασών.
Για ακόμα μια φορά, η ανθρωπότητα καλείται να απαντήσει στο ερώτημα αν οι νέες τεχνολογίες μπορούν να δώσουν ώθηση στην προσφορά νερού και τροφίμων αρκετά γρήγορα ώστε να ικανοποιηθεί η αυξανόμενη ζήτηση. Αν το καταφέρουν η «Μαλθουσιανή» κρίση θα αποτραπεί για ακόμα μια φορά.
Ελλειψη
Το νερό είναι η αγορά του μέλλοντος
Αραγε το νερό αποτελεί κοινωνικό αγαθό στο οποίο έχει δικαίωμα κάθε άνθρωπος ή εμπόρευμα που πρέπει να υπόκειται στους νόμους της αγοράς;
«Ολοι έχουν δικαίωμα να πίνουν νερό. Είναι δικαίωμα, όμως, το να πλένουν το αυτοκίνητό τους;», διερωτάται ο Ντάνιελ Βιλντ, αναλυτής στην ελβετική εταιρεία διαχείρισης κεφαλαίων Sustained Asset Management, λέγοντας ότι το νερό αποτελεί την αγορά του μέλλοντος.
Ο ίδιος κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Παγκοσμίως, λέει, η αρόσιμη γη αυξήθηκε οριακά την περίοδο 1960-2000.
Ως συνέπεια, η παγκόσμια κατά κεφαλήν καλλιεργήσιμη έκταση συρρικνώθηκε από τα 0,45 εκτάρια στα 0,25 στο ίδιο διάστημα.
Για να αυξήσουν τις αποδόσεις της σοδειάς τους, οι αγρότες χρησιμοποιούν περισσότερα λιπάσματα, ζιζανιοκτόνα και γενετικά τροποποιημένους σπόρους και κατ επέκταση περισσότερο νερό.
Σύμφωνα με τον κ. Βιλντ, η έκρηξη της αστικοποίησης ανταγωνίζεται τη γεωργία στη διασφάλιση υδάτινων πόρων. Το 1950, λέει, υπήρχαν μόνο 86 πόλεις με πληθυσμό άνω του ενός εκατομμυρίου.
Το 2000, υπήρχαν 387, ενώ το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού σήμερα στις πόλεις, σε σύγκριση με το 29% που ζούσε το 1950.
Οι συνέπειες της άνισης αύξησης της ζήτησης για νερό έναντι της προσφοράς είναι ήδη ορατές: «Αλλοτε μεγάλοι ποταμοί τώρα μεταφέρουν ένα κλάσμα του μέχρι πρότινος υδάτινου όγκου τους και τα υπόγεια ύδατα συρρικνώνονται συνεχώς», υποστηρίζει ο κ. Βιλντ.
Οπως επισημαίνει, έντεκα χώρες, οι οποίες φιλοξενούν σχεδόν το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού έχουν αρνητικό ισοζύγιο υπόγειων υδάτων.
Σε αυτό το πλαίσιο, η τιμή του νερού σήμερα, λέει ο κ. Βιλντ, είναι αδικαιολόγητα χαμηλή.
Πηγή: Ημερησία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου